Czy pszczoły z przydrożnych łąk wpadają pod samochód?

CO WYNIKA Z BADAŃ Mateusz Skłodowski, 3.04.2018, red.

Czy owad może zostać potrącony przez samochód? Jest to na pewno możliwe. Dawniej o przednie szyby i reflektory w czasie każdej kilkugodzinnej podróży autem rozbijały się całe chmary komarów, muszek, chrząszczy itd. Dziś już nie zdarza się kierowcom myć okien i świateł na każdym postoju. Jednak to nie pojazdy zaszkodziły insektom. Owady masowo wymierają - np. w Niemczech stwierdzono spadek biomasy owadów latających o 75% w ciągu 27 lat, i to na obszarach... objętych ochroną! A co z poboczami? Jaki skutek ma sianie tam łąk kwietnych? 

Wielka Brytania – łąki przydrożne mile widziane

Badania z Wielkiej Brytanii wskazują, że pasy zieleni na poboczach i między jezdniami, które pełnią funkcję kwietnych korytarzy ekologicznych, stanowią siedliska dla 40% gatunków tamtejszych motyli (Way, 1977). Wiele gatunków pszczół samotnic w glebie wśród kwiatów tworzy ziemne gniazda (Hopwood 2008). Przydroża są także miejscem rozmnażania prawie połowy brytyjskich gatunków trzmieli. Zatem tworzenie przydrożnych łąk kwietnych ma wielkie znaczenie dla różnorodności biologicznej. Powinno być praktykowane zarówno w terenie zurbanizowanym, gdzie wg badań istotne są nawet wąskie pasy zieleni pomiędzy drogami, jak i rolniczym (Hopwood 2008, Hopwood i współ. 2010).
Nawet krótkie, zaledwie roczne obserwacje i badania wskazują, że już niewielkie założenia wielogatunkowych łąk kwietnych (w tym przydrożnych) znacząco wpływają na wzrost liczby osobników owadów zapylających oraz na różnorodność gatunkową zapylaczy (Simao 2017).
W badaniu brytyjskim (Hopwood 2008) porównywano przydrożne pasy z roślinnością trawiastą z pasami stworzonymi z wielogatunkowych, rodzimych mieszanek kwietnych. Na trawiastych pasach, gdzie kwiaty występowały sporadycznie, a w dodatku część należała do gatunków inwazyjnych, zaobserwowano o ponad połowę gatunków zapylających mniej niż na założeniach kwietnych (a więc znaczny wzrost różnorodności biologicznej). Odnotowano po pierwsze fizyczną obecność licznych owadów, a po drugie zauważono, iż wiele gatunków dzikich pszczół znajdowało tam miejsce na gniazdowanie – zwłaszcza gatunki gniazdujące w ziemi. Jednocześnie badanie to nie wykazało istotnej zależności pomiędzy wzrostem ruchu drogowego a ew. zwiększeniem śmiertelności zapylaczy .

Dlaczego trzmiel przeleciał na drugą stronę drogi

Wielogatunkowe, kwietne pasy przydrożne są znacznie lepszymi korytarzami ekologicznymi, niż pasy typu trawiastego. Umożliwiają owadom żerowanie oraz odpoczynek i gniazdowanie. Przede wszystkim jednak bezpieczne przemieszczanie się w środowisku – osłona z roślin skłania do ruchu wzdłuż drogi (Ries i współ. 2001).
Zespół Bhattacharya i współ. (2003) wykazał, że trzmiele dużo rzadziej przekraczały drogę, kiedy na jej obrzeżu zamiast trawnika znajdowały kwitnący pas rodzimych roślin. Trzmiele wyruszały na poszukiwanie pokarmu dopiero, gdy skurczyły się zasoby kwiatowe lub usunięto źródło pożywienia. To głód skłaniał trzmiele do przekraczania dróg i narażania się na potrącenie samochodem.
Pozytywny wpływ kwietnych pasów zieleni wzdłuż dróg na dobrostan trzmieli wykazał również Hopwood (2010). Przydroża bogate w pokarm zniechęcały te owady do przekraczania drogi. Spośród 800 osobników przez kolizję z samochodami zginęło zaledwie kilkanaście. Niska śmiertelność nie miała znaczenia dla stanu tamtejszej populacji trzmieli.

Motyla prędzej coś zje niż potrąci

Grupą owadów najczęściej ginącą na drogach są motyle. Wiąże się to z ich niską prędkością i masą, które utrudniają ucieczkę. Potwierdza to obserwacja, iż ginie w ten sposób stosunkowo więcej osobników z niewielkich gatunków (Skórka et al. 2013).
Badania Munguiry i Thomasa (1992) wykazały, że łuskoskrzydłe niechętnie przekraczały jezdnię, a więc nie narażały się na śmiertelne zderzenie z samochodami. Jednocześnie drogi, nawet te szybkiego ruchu, nie przeszkadzały w przemieszczaniu się całej populacji. Wykazano, iż śmiertelność motyli powodowana przez samochody jest i tak znacząco niższa niż śmiertelność w wyniku naturalnych w przyrodzie procesów. Motyl czy jego gąsienica prędzej padnie ofiarą drapieżnika lub pasożyta.
Munguira i Thomas (1992) wykazali również, że zmiana zagospodarowania zielonych pasów przydrożnych (z trawiastych na kwietne) może przyczynić się do zmniejszenia śmiertelności motyli na drogach. Znacznie rzadziej przekraczały one drogę, gdy zielone pasy przydrożne były bogate w gatunki kwitnące, ponieważ nie miały potrzeby poszukiwania pokarmu.
Również polskie badania wykazały, iż choć śmierć pojedynczych owadów na drogach jest nieunikniona, to wypadki śmiertelne nie odbijają się na zdrowiu całej lokalnej populacji. (Skórka et al. 2013).

Przypisy